Wie Friesland alleen kent vanwege z'n meren en waddeneilanden kijkt in het Noord-Friese landschap z'n ogen uit. Net als de buren aan Noord-Groningse zijde overleefden de bewoners hier eeuwenlang dankzij de terpen en de dijken die het landschap. In hoge mate bepaald hebben. Aan de noordzijde op de klei wisselen grote groene weilanden de historische terpen af. Het gebied grenst hier aan het prachtige Wad, een rijk natuurgebied de oostkant ligt het Lauwersmeer, het hart van het Lauwersland. Onder de lijn Dokkum-Kollum begint het Woudengebied, de zandgronden, met een prachtig beschutlandschap, het coulissenlandschap, met prachtige boomwallen en elzensingels.
Historische stad Dokkum
We beginnen onze tocht door Noordoost-Friesland in het Noorden. Wie dit gedeelte van het Lauwersland bezoekt, gaat uiteraard naar Dokkum, de noordelijkste stad van Nederland.'s Zomers zorgen de talloze waterrecreanten in de grachten en de toeristen op de terrasjes voor een gezellige drukte. Binnen de dubbele grachtengordel staat u midden in de geschiedenis: het stratenpatroon is sinds 1650 onveranderd gebleven, inclusief de lieflijke kromme straatjes, de sierlijke bruggetjes en de prachtige doorkijkjes. Ondanks de vele winkels, galerieën, kroegjes en restaurants is het niet moeilijk je voor te stellen hoe het er hier in vroeger tijden uit zag. Dokkums naam is voor altijd verbonden aan Bonifatius, de evangelist die er in 754 werd vermoord. Veel herinnert nog aan hem: een kerk en een kapel met een heilige bron bijvoorbeeld. Maar Dokkum heeft méér dan Bonifatius! Het Weeshuis aan de Markt, gebouwd in neoclassicistische stijl. Het Raadhuis, waar vier rococoschilderingen Dokkums geschiedenis uitbundig in beeld brengen.Het schitterende Admiraliteitshuis, waar ooit de voorloper van de Nederlands Marine zetelde en waarin nu het Streekmuseum gehuisvest is. Het Natuurhistorisch Museum en niet te vergeten de gerestaureerde 'Admiraliteitshelling', waar een trekschuit ligt, waarmee u 's zomers tochtjes kunt maken.
Schilderachtige terpdorpen
Naast de 'grandeur' van de stad Dokkum heeft dit gebied een rijkdom aan kleine (terp-)dorpjes te bieden. Bijna allemaal hebben ze een kerkje. Die van Bornwird, De Flieterpen , Foudgum , Hallum , Hantum , Nes, Waaxens en Wánswert moet u beslist bezoeken. De kerk van Jannum herbergt de op één na grootste collectie sarcofagen van Europa. Naast de kerk staan drie diaconiewoningen uit de 17e eeuw, waarvan één is ingericht als 19e eeuwse arbeiderswoning.Tegenover de fraaie kerk van Waaxens staat de stinspoort van Sjuckernastate, een soort duivenpoort die vroeger veel bij adellijke states stonden. Het kerkje van Hegebeintum staat op de hoogste terp van Nederland. Het informatiecentrum aan de voet van de terp vertelt u alles over de terpgeschiedenis. Even buiten Hegebeintum staat Harsta State, een 18e eeuwse stins, omringd door typische stinzenflora. Ferwert, Marrum en Hallum liggen op een kwelderrug. Ferwert heeft een historisch plein, Het Vrijhof, met een laat-gotische kerk. Een prachtige poort biedt toegang tot de terp. De pastorie was vroeger het kerkelijk rechtshuis. Even verderop stond ooit een benedictijner klooster, waar Johannes de Doper werd vereerd. Marrum herbergt de enige surrealistische galerie van Nederland: het Kabinet Hendrik Beekman. De imposante molen De Zwaluw bepaalt het aangezicht van Burdaard.Erg fraai is het Ruurd Wiersma-hüs, dat de kunstschilder Ruurd Wiersma van de vloer tot aan de nok tot een kleurig paleisje maakte. Vanwege z'n ligging aan de Dokkumer Ee is Burdaard een bekende aanlegplaats voor watersporters 's zomers is het gezellige kade een drukte van belang. Aan de oostelijke rand van het Lauwersland ligt Bartlehiem, met het beroemde elfstedenbruggetje. En daar móét u uiteraard even op gestaan hebben! Het bruggetje maakt onderdeel uit van een prachtig fietspad dat helemaal van Leeuwarden tot Dokkum langs de Dokkumer Ee loopt.
De pier van Holwerd
We gaan naar de Waddenkust, naar Holwerd , dat vooral bekend is als vertrek punt voor de boot naar Ameland. Een tocht die u hier vandaan ook wadlopend kunt ondernemen. Blijft u liever op het vasteland, maak dan een wandeling over de prachtige zeepier, die maar liefst twee kilometer de waddenzee in loopt. Vlak bij de pier ziet u in het water een beeld van een walvis, die bij zakkend water langzaam boven water komt.
In een driehoekje liggen Ternaard, Hantumhuizen en Hantum. In Ternaard wordt' s zomers elke zaterdagmiddag gekaatst. Een prachtkans om deze typisch Friese sport te leren kennen! In Hantumhuizen vindt u een van de eerste romaanse kerkjes in Friesland, met prachtige beschilderde gewelven. Wie zijn inspiratie uit een heel andere bron wil putten, moet in Hantum de Stupa, een boeddhistisch meditatiecentrum met een opvallende gouden koepel, gaan bezichtigen. Wie meer wil weten over het vroegere vissersleven neemt een kijkje in de dijkdorpen Paesens-Moddergat, waar museum 'It Fiskershüske', met onder meer drie gerestaureerde visserswoningen, de herinnering aan het harde vissersbestaan levend houdt. In 1883 verdronk een groot deel van de vissers van dit dorp, hun families bleven in zware armoede achter Ter nagedachtenis aan die rampnacht staat er een monument op de dijk. Het is indrukwekkend om, met de wind om uw oren, de namen te lezen van al die vaders en zonen die in nacht het leven lieten. Bij Paesens kunt u via een pier een een heel eind het wad oplopen.
Lauwersmeer, hartje Lauwersland
Het Lauwersmeer is een uniek natuurgebied, dat aangewezen is als Nationaal park. In 1969 is het ontstaan door de afsluiting van de Lauwerszee. Sindsdien het Lauwersmeer zich ontwikkeld tot de grootste toeristische trekpleister van Groningen en Friesland. Die boten naar 'Schier' vertrokken vroeger o.a. vanuit het Friese Oostmahom, dat zich inmiddels eveneens tot een bekend watersport- en recreatiecentrum heeft ontwikkeld. Aan de oude veersteiger liggen nu rondvaartboten, jachtjes, vis- en zeilboten. Het strand is zeer in trek bij surfers, zwemmers en zonaanbidders. Ook kunt u een kijkje nemen in het OerKamuseum, waar doorlopend wisselende exposities te bewonderen zijn.
Ten noorden van Anjum strekt zich langs de oevers van het Lauwersmeer de'Hoek van de Bant' uit, een waar lustoord voor surfers, vissers en dagrecreanten. Het nabijgelegen Anjum is eveneens een prettige uitvalsbasis voor activiteiten in het Lauwersmeergebied. Maar Anjum is daarnaast ook een erg fraai plaatsje, dankzij de prachtige Michaëlskerk en De Eendracht, Anjums koren- en pelmolen uit 1889, die een permanente molententoonstelling (foto's, modellen en attributen), wisselende exposities en een VVV-agentschap herbergt. In het vogelopvangeentrum De Fugelpit s knapt men onze zieke gevederde vriendjes op. U kunt er terecht voor rondleidingen en video-en diapresentaties.Als u toch in Anjum bent, rij dan even door naar het terpdorpje Ee dat als beschermd dorpsgezicht is aangewezen. Bijzonder in Ee zijn onder meer de verschillende boerderijtypen (een kop-hals-romp, een stelpen een keuterboerderij). Verder is Ee de trotse bezitter van'It Braakhok', het enige vlasmuseum in Nederland. Dokkumer Nieuwe Zijlen ligt aan de zuidwestelijke uitloper van het Lauwersmeer. De imposante sluis uit 1729 bepaalt samen met de huidige schutsluis het gezicht van deze voormalige zeehaven. Zomers wemelt het hier van de watersporters en de dagjesmensen die per fiets de prachtige omgeving verkennen. Bij Kollumerpomp vindt u tenslotte het mooie natuurgebied Kollumeroord, met maar liefst 70 ha bos. Staatsbosbeheer heeft er prachtige wandelroutes uitgezet.
Van wadden naar wouden
Kollum ligt eigenlijk zo'n beetje op de grens van het open weidegebied en de Friese Woude. In deze omgeving ziet u die twee landschapstypen plotseling in elkaar overgaan. Kollum is een aantrekkelijke plaats. Het 'winkelhart' is De Voorstraat, vroeger een dijk die de verbinding vormde tussen de twee terpen waarop Kollum is ontstaan. Kollums Maartenskerk staat bekend als éen de best bewaarde gotische kerken in Friesland, De jongere gereformeerde kerk geldt eveneens als bijzonder kenners vinden er de kenmerken van de Amsterdamse School in terug. In en om Kollum is op het gebied van de waterrecreatie van alles te doen. De riviertjes De Rijd, de Trekvaart en De Zwemmer zijn prima viswaters. U kunt er te kust en te keur waterfietsen, kano's en roeiboten
huren.
Als u in Buitenpost het station verlaat bent u al dicht in de buurt van De Kruidhof, een schitterend botanische tuinencomplex. De Kruidhof huisvest ook een VVVagentschap, dus u kunt er meteen wat informatie over de omgeving verzamelen.
Het monumentale brinkdorp Veenklooster ontwikkelt zich de laatste jaren meer en meer als toeristische trekpleister. Vooral vanwege het schitterende landgoed Fogelsanghstate, dat een prachtig bos en wandelpark (aangelegd door architect Roodbaard), een hertenkamp en vijvers omvat. In de state zelf is een museum ingericht. It Lytse Slot, een riant buitenhuis' herbergt naast een droogbloemententoonstelling , wisselende exposities. In de gezellige theeschenkerij kunt u uitblazen bij een heerlijk kopje thee. De grandeur van de states en landgoederen in deze streek wekt misschien even de schijn dat dit gebied grote rijkdom kende. In werkelijkheid leefden de;meeste mensen veenarbeiders en hun gezinnen hier in bittere armoede.
Coulissenlandschap
Verder naar het zuiden kruisen we het Prinses Margrietkanaal, de hoofdwaterweg die het Friese merengebied met Groningen verbindt en komen we in Surhuisterveen de zuidelijkste plaats in Lauwersland, met een paar bijzondere musea: het Munt- en Penningkabinet en het Optiekmuseum en met een prachtig gerestaureerde korenmolen. Midden in het bijzondere coulissenlandschap met elzensingels vinden we in Harkema het themapark De Spitkeet dat harde leven van vroeger in beeld, via een nagebouwde spitkeet (plaggenhut) een armenbegraafplaats en huisje uit het begin van deze eeuw.Naar het noorden komen we via Zwaagwesteinde, met een splinternieuwe fjierliepaccommodatie, in het geboortedorp van schrijver Theun de Vries, Veenwouden. Dat terecht trots is op z'n prachtige Schierstins, de enige overgebleven verdedigingstoren van Friesland. Nu is het een cultureel centrum met wisselende exposities. Rondom Veenwouden liggen prachtige natuurgebieden. Op diverse plaatsen kunt u kano's, roei-, motor- en fluisterboten huren. Staatsbosbeheer en het Natuurmuseum Dokkum organiseren er regelmatig excursies.
Voor de bijzonderheden van alle alle plaatsen, ook die we hier niet hebben genoemd: kijk in de alfabethische plaatsbeschrijvingen in de geschreven Lauwerslandgids die u bij alle adverterende bedrijven en natuurlijk bij de VVV in dit gebied op kunt halen.